In het Heerenschoolbos, de prachtige tuin achter de Wilbert met een rijke, interessante historie, vinden we een aantal beelden uit verschillende periodes uit de geschiedenis. Eén van die beelden ligt middenin de centrale vijver die door de Katwijkers de Neptunusvijver wordt genoemd. Het beeld ligt in de centrale as van het park, in één lijn met het hoofdhuis en Mutua Fides, het pand achter het hoofdhuis. Eeuwenlang ligt hij er al, die halfnaakte, bebaarde kerel met onder zijn rechterarm een urn en onder zijn linkerarm een enorme vis. Het beeld ligt er al vanaf de vroegste periode van de tuin. De tuin is vermoedelijk aangelegd in 1722, kort na de gouden eeuw, door de baron van Wassenaar. Maar wacht eens even… we noemen het allemaal wel de Neptunusvijver, maar heeft Neptunus niet altijd een drietand bij zich? En sinds wanneer leunt Neptunus op een urn met een vis onder zijn arm? Wie is deze vent eigenlijk?

Riviergod

Het is heel goed mogelijk dat het beeld achter de Wilbert geen voorstelling is van Neptunus, maar van een riviergod. Riviergoden stammen uit de tijd van de Grieken en later de Romeinen en zijn er in vele varianten. Het is niet vreemd dat in de periode dat de tuin is aangelegd gekozen is voor een riviergod uit veel vroeger tijden. In de Hollands-Classisistische stijl uit de tijd van de Republiek, waarin de tuin is aangelegd, wordt namelijk vaak teruggegrepen naar de Griekse en Romeinse architectuur.

Het beeld op een oude, vermoedelijk ingekleurde foto in een veel betere toestand dan vandaag de dag. We zien dat het beeld destijds geflankeerd werd door twee putti (enk. putto), dat zijn kinderfiguurtjes met in dit geval een bazuin in hun hand.

Als we ons beeld vergelijken met andere afbeeldingen van de Riviergoden dan zien we een aantal opvallende overeenkomsten. Steeds zien we een liggende, halfnaakte manfiguur leunend op een urn. Uit de urn stroomt water, de oorsprong van de rivier. Hoewel bij het huidige beeld de fontein zijn water uit de vissenbek spuit, zien we op de oude prent van Nunnink duidelijk dat het water oorspronkelijk uit de urn stroomde. Je kunt ook goed aan de afgesleten stenen onder de urn zien dat er gedurende een lange tijd water langs heeft gelopen. Op de foto’s hieronder kun je onze vriend vergelijken met verschillende Rijngoden.

‘Onze’ Riviergod. De overeenkomsten zijn treffend

Vadertje Rijn

Daarop voortbordurend kan deze riviergod heel goed een verwijzing zijn naar de Oude Rijn. Het waren de Romeinen namelijk die door de uitgestrektheid van hun rijk allerlei personificaties van rivieren introduceerden, waaronder een Rijngod, ook wel Rhenus Pater genoemd, of op zijn Hollands Vader Rijn. De riviergoden van de Romeinen onderscheiden zich van de Griekse riviergoden doordat ze een menselijker uiterlijk hebben. De Griekse varianten waren vaak half mens half stier. Kenmerken van een stier, zoals hoorns, ontbreken bij onze bebaarde vriend.

De beeldentuin in betere tijden. De kelken links en rechts staan er nog, de beelden van de jongemannen zijn verdwenen. Daarachter de riviergod, prachtig wit en onbeschadigd.[/caption]

De Rijngod komen we tegen op verschillende plekken in Europa en vertoont dus opvallende gelijkenissen met het beeld in Katwijk aan den Rijn. Dat er hier, aan de noordgrens van het oude Romeinse rijk en aan de oevers van de Oude Rijn gekozen is voor een beeld van de Vadertje Rijn… dat klinkt alleen maar logisch toch?

Update! Wij hebben inmiddels contact gehad met historicus Jona Lendering. Hij bevestigt dat het beeld inderdaad de Rijngod is.

Schade en schande

Het is treurig om te moeten constateren dat de beeldentuin van het Heerenschoolbos er vervallen bij staat. De kelken zijn ooit provisorisch gerepareerd met cement en onze vriend de riviergod is bedekt met alg en vertoont diverse barsten en scheuren. Ook de rest van de beeldentuin, met name de kade, vertoont ernstige barsten, maar daarover later meer.